Maciejko Wojciech, Instytucje pomocy społecznej,  LexisNexis 2008

Zasiłek okresowy uregulowany w art. 38 u.p.s. jest najdalej idącą w skutkach finansowych, periodyczną odmianą świadczenia z pomocy społecznej. Dostarcza najbardziej znaczącej pomocy pieniężnej zaraz po zasiłku stałym. Przysługuje on w szczególności (a więc m.in.) ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymana lub nabycia uprawnień z innego systemu zabezpieczenia społecznego, pod warunkiem spełnienia kryterium dochodowego - odpowiednio - osoby samotnie gospodarującej lub rodziny ⁵⁵¹ . Zagadnienia wysokości świadczenia uregulowano w art. 38 ust. 2 i 6 u.p.s., a gwarancje zapobieżenia zbyt niskiemu jego wymiarowi - w art. 38 ust. 4 u.p.s. Termin przysługiwania zasiłku wynika z „okoliczności sprawy”, które organ powinien wnikliwie ustalić i przekonująco wykazać w decyzji na podstawie art. 38 ust. 5 u.p.s. ⁵⁵²

Maciejko Wojciech, Instytucje pomocy społecznej,  LexisNexis 2008

Obok dowolnego rodzaju ryzyka uzasadniającego przyznanie świadczeń z pomocy społecznej (nazwanych i nienazwanych), z wyłączeniem tylko ubóstwa, przesłanką przyznania zasiłku okresowego jest posiadanie przez podmiot zainteresowany statusu, alternatywnie, osoby samotnie gospodarującej albo rodziny (art. 38 ust. 1 u.p.s.). Osoba samotnie gospodarująca została zdefiniowana w art. 6 pkt 10 u.p.s. Zakres podmiotowy tej definicji nie doznaje, jak miało to miejsce w przypadku zasiłku stałego, ograniczeń (w zakresie pełnoletności) ani też rozszerzeń (w zakresie osób-mieszkańców lub osób-kandydatów na mieszkańców domu pomocy społecznej). Katalog osób uprawnionych do zasiłku okresowego z art. 38 ust. 1 pkt 1 u.p.s. jest zbieżny z zakresem definicji osoby samotnie gospodarującej z art. 6 pkt 10 u.p.s. ⁵⁵³ 

Maciejko Wojciech, Instytucje pomocy społecznej,  LexisNexis 2008

Jedną z różnic między zasiłkiem stałym i okresowym jest związanie organu wysokością przyznawanego świadczenia ⁵⁵⁵ . W art. 37 ust. 2 u.p.s. posłużono się sformułowaniem „zasiłek stały przysługuje w wysokości...”, natomiast w art. 38 ust. 2 u.p.s. zawarto sformułowanie „zasiłek okresowy ustala się... do wysokości...”. Wskazuje to na obowiązek przyznania zasiłku stałego w kwotach określonych w art. 37 ust. 2 u.p.s. i na uprawnienie organu do przyznania zasiłku okresowego w kwotach określonych w art. 38 ust. 2 u.p.s. ⁵⁵⁶ Te ostatnie kwoty należy traktować jako maksymalny wymiar zasiłku okresowego dopuszczalnego przepisami prawa. Może on więc zależeć nie tylko od wysokości bariery górnego ekstremum kwot tego zasiłku, jak ma to miejsce w przypadku kwoty określonej w art. 38 ust. 2 pkt 1 u.p.s., ale także od skorzystania przez organ z uprawnienia do ustalenia wysokości zasiłku w maksymalnym wymiarze różnicowym, w sposób narzucony przez metodę rachunkową określoną w art. 38 ust. 2 pkt 1 i 2 u.p.s.

Maciejko Wojciech, Instytucje pomocy społecznej,  LexisNexis 2008

Kwota zasiłku okresowego ustalona zgodnie z art. 38 ust. 2 u.p.s., przysługującego osobie samotnie gospodarującej (pkt 1), nie może być niższa niż 50% różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby. Wynika to z art. 38 ust. 3 pkt 1 u.p.s. Unormowanie to, podobnie jak art. 38 ust. 3 pkt 2 u.p.s., jest drugim z elementów zapobiegających zbyt niskiemu wymiarowi ustalanej uznaniowo kwoty zasiłku celowego; dodatkowy mechanizm w tym względzie przewidziany został w art. 38 ust. 2 u.p.s. ⁵⁵⁹ W art. 38 ust. 3 pkt 1 u.p.s. zaś postanowiono, że w przypadku osoby samotnie gospodarującej, wysokość zasiłku okresowego nie tylko została w sztywny sposób określona podczas wskazywania jej górnego ekstremum, ale przewidziano także mechanizm zapobiegający jej nadmiernemu obniżeniu. Jeżeli okaże się, że wysokość dochodów osiąganych przez osobę samotnie gospodarującą jest na tyle duża, iż po zastosowaniu odejmowania przewidzianego w art. 38 ust. 2 pkt 1 u.p.s. uzyskana kwota, uznana przez organ za adekwatną do zasilania własnych dochodów, będzie niższa niż połowa różnicy między kryterium dochodowym a wysokością własnych dochodów osoby samotnie gospodarującej, to kwota zasiłku nie może być niższa niż 50% tej różnicy. Trudno jednoznacznie stwierdzić, czym kierował się ustawodawca, ustalając taką metodę zapobiegania spadkowi wysokości zasiłku okresowego. Jedynym wyjaśnieniem jest zachowanie adekwatności i dostrzegalności kwoty zasiłku na tle niedoboru w środkach, które zainteresowany stara się uzupełnić przy współdziałaniu z organem pomocy społecznej ⁵⁶⁰ . Wydaje się, że lepiej byłoby, aby probierzem minimalnego poziomu takiego świadczenia pozostawała sztywna kwota, jak ma to miejsce w art. 38 ust. 4 u.p.s. - sama tylko wysokość kryterium dochodowego albo sama tylko wysokość dochodów własnych uprawnionego. Różnica między kryterium dochodowym a kwotą dochodów podzielona przez 2 ma niewielki wpływ na kondycję osoby lub rodziny ubiegającej się o zasiłek okresowy. Analogiczną regułę ustalania minimalnego procentowego wymiaru zasiłku okresowego dla rodziny zawarto w art. 38 ust. 3 pkt 2 u.p.s. W tym przypadku wysokość zasiłku okresowego nie może być niższa niż 50% kwoty różnicy pomiędzy kryterium dochodowym rodziny a dochodem ubiegającej się o świadczenie rodziny.

Nitecki Stanisław, Prawo do pomocy społecznej w polskim systemie prawnym, Oficyna 2008

Zasiłek stały jest świadczeniem, którego istota polega na zapewnieniu osobie spełniającej wymogi do jego otrzymania środków finansowych na określonym w prawie poziomie ⁶²⁸ . Maksymalna wysokość dochodów uprawniająca do otrzymania tej formy świadczenia nie jest ustawiona na poziomie minimum socjalnego, jednakże wydaje się, że w przyszłości winna być przewidziana. Świadczenie to przysługuje osobie pełnoletniej niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy ⁶²⁹ . Niezdolność do pracy z powodu wieku oznacza ukończenie przez kobietę 60. roku życia, a przez mężczyznę 65. roku życia, natomiast całkowita niezdolność do pracy oznacza całkowitą niezdolność do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych albo zaliczenie do I lub II grupy inwalidów lub legitymowanie się znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Wysokość tego świadczenia stanowi różnicę między dochodem danej osoby, w przypadku osoby samotnie gospodarującej, a określonym w ustawie dla osoby samotnie gospodarującej, a w przypadku osoby w rodzinie różnicę między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie. Jednocześnie przewidziana jest minimalna wysokość tego świadczenia, która nie może być niższa niż 30 zł. Istota tego świadczenia polega na tym, że jest ono przyznawane przez czas spełniania wymogów, co oznacza, że w zasadzie jedynie zmiana wysokości dochodów osoby lub rodziny może spowodować utratę tego świadczenia, gdyż zmiana pozostałych przesłanek jest mało prawdopodobna, a wielokrotnie niemożliwa.

Nitecki Stanisław, Prawo do pomocy społecznej w polskim systemie prawnym, Oficyna 2008

Zasiłek ten ma status publicznego prawa podmiotowego, a zatem przysługuje osobie spełniającej wymogi do jego otrzymania, a osoba ta ma roszczenie o jego przyznanie. Z tego też powodu zbliża się on do świadczeń z zaopatrzenia społecznego, różni się od niego tym, że w przypadku wystąpienia przesłanki negatywnej organ pomocy społecznej w ramach uznania administracyjnego może odmówić jego przyznania, nadto świadczenie to realizowane jest przez gminę jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej.